Wat is kleurenblindheid?
Kleurenblindheid of dyschromatopsie verwijst naar een afwijking van het zicht en van de manier waarop kleuren worden waargenomen. In de meeste gevallen zorgt kleurenblindheid ervoor dat er weinig verschil is tussen de kleuren rood en groen. Deze stoornis is vaak genetisch van aard en wordt veroorzaakt door een defect in de kegeltjes in het oog. Kegeltjes zijn fotoreceptoren in het netvlies. Ze zorgen ervoor dat de lichtprikkel bij daglicht wordt omgezet in een zenuwsignaal.
Kleurenblindheid komt in verschillende gradaties voor, naargelang de kegeltjes in het oog en de al dan niet normale werking. De kegeltjes worden in drie groepen onderverdeeld:
- De S-kegeltjes: “short” in het Engels
- De M-kegeltjes: ‘medium” in het Engels
- De L-kegeltjes: “long” in het Engels
Wanneer de drie soorten kegeltjes correct werken, dan spreken we over trichromatie. Wanneer een kind kleurenblind is, dan zijn slechts twee van de drie kegeltjes aanwezig. Kleurenblindheid bij kinderen is meestal een “rood-groen kleurenzienstoornis”. Kleuren zoals rood, oranje, bruin en groen kunnen dan sterk op elkaar lijken of lijken veel doffer. De aandoening kan ook de waarneming verstoren van andere kleuren zoals geel of blauw. In dat geval lijkt geel op lichtgrijs of paars, lijken blauw en groen sterk op elkaar of nijgt de kleur groen eerder naar blauw.
Kleurenblindheid bij kinderen kan lichte, matige of ernstige vormen aannemen. Het komt vaker voor bij jongens, al kunnen ook meisjes kleurenblind zijn.
Hoe wordt kleurenblindheid overgedragen?
In België zijn meer dan 450 000 mensen kleurenblind. In Europa hebben 8% van de jongens en minder dan 0,5% van de meisjes een vorm van kleurenblindheid. Deze stoornis in de waarneming van de kleuren is meestal aangeboren en komt voort uit een aandoening in het chromosoom X. Een man heeft XY-chromosomen en een vrouw XX-chromosomen. Indien een jongen een X-chromosoom heeft die drager is van het defecte gen, dan wordt hij kleurenblind. Bij een meisje moeten beide X-chromosomen defect zijn om van kleurenblindheid te spreken. Jongens hebben dus meer kans om kleurenblind te zijn dan meisjes.
Een stoornis in de waarneming van kleuren is echter niet altijd erfelijk. In sommige gevallen kunnen een ziekte, een zenuwletsel of een hersenletsel aan de basis liggen van de kleurenblindheid. Ook de inname van bepaalde medicatie kan kleurenblindheid veroorzaken.
Zal mijn kind kleurenblind zijn?
Kleurenblindheid is een erfelijk overdraagbare, maar ook recessieve ziekte. Dit wil zeggen dat het gezonde gen altijd de baas is en dat de ziekte dus alleen wordt overgedragen wanneer beide chromosomen van een paar defect zijn.
- de kinderen zullen kleurenblind zijn wanneer beide ouders kleurenblind zijn;
- indien het chromosoom van de vader gezond is en de moeder kleurenblind is, dan zullen de zonen kleurenblind zijn en de dochters drager van het gen;
- indien het chromosoom van de moeder gezond is en de vader kleurenblind is, dan zijn de dochters drager van de kleurenblindheid. De zonen zijn dan niet kleurenblind noch drager van het defecte gen;
- indien het chromosoom van de vader gezond is, de moeder niet kleurenblind is maar wel drager van het gen bij één van de 2 X-chromosomen, dan is er één kans op twee om de kleurenblindheid over te dragen.
Hoe weet ik of mijn kind kleurenblind is?
Bij de geboorte onderscheidt een baby alleen maar de kleuren zwart en wit. Na 3 maanden begint het kind kleuren zoals rood, groen en andere felle kleuren te onderscheiden.
De ontwikkeling van het zicht bij kinderen
Kleurenblindheid bij kinderen kan pas vanaf 3 jaar worden opgespoord. Er zijn wel enkele factoren die kunnen wijzen op de aandoening:
- je kind heeft moeite om voorwerpen op kleur te sorteren;
- hij of zij slaagt er niet in om de paren van sokken te onderscheiden;
- hij of zij kan de rode en groene lichten niet onderscheiden in het verkeer, enz.
Tijdens de eerste levensjaren worden er regelmatig testen op kleurenblindheid bij kinderen voorgesteld. Dankzij de vroegtijdige opsporing van kleurenblindheid en zichtstoornissen bij kleuters is het mogelijk om snel maatregelen te nemen zodat het kind kan blijven leren en zich autonoom kan ontwikkelen. Net voordat het kind naar de basisschool gaat, op 6-jarige leeftijd, vindt er automatisch een verplicht onderzoek naar kleurenblindheid plaats.
Er bestaan verschillende manieren om deze zichtstoornis op te sporen. Het is mogelijk om hiervoor een professional te raadplegen. Alleen een oogarts of opticien zal de meest betrouwbare en definitieve diagnose kunnen stellen.
De Ishiharatest
De bekendste en meest voorkomende test om kleurenblindheid op te sporen is de Ishiharatest. Dit onderzoek is vernoemd naar de Japanse oogarts Shinobu Ishihara die de test heeft ontwikkeld. Het is geen leestest en Ishihara is dus geschikt voor de allerkleinsten. De test is gebaseerd op 38 pseudo-“isochromatische” platen. Deze platen bestaan uit verschillende kleurenpunten waarbij éénzelfde kleur een cijfer vormt. Het kind moet de vorm van het cijfer proberen waarnemen en het cijfer onderscheiden van de rest van de kleurenpunten. Indien het kind moeite heeft om de vormen te onderscheiden, dan kan dat wijzen op kleurenblindheid.
De Verriest-test
De Verriest-test werd in 1981 ontwikkeld en is een spel met jetons die het kind moet samenvoegen zoals bij een dominospel. Deze test is geschikt voor jonge kinderen en kan kleurenblindheid bij kinderen vaststellen op een jonge leeftijd.
Test eenvoudig en snel het vermogen van je kind om kleuren te onderscheiden met LULU
Ontdek de speelse en snelle test “Zie jij Lulu?”. De test is eenvoudig : je kind moet de gezinsleden van Lulu aanduiden die in een groene kleur staan aangeduid en anderzijds zij die in een oranje kleur staan aangeduid. Indien het kind de kleuren kan onderscheiden, dan heeft hij of zij een goed zicht. Is dat niet het geval? Dan kan dat wijzen op kleurenblindheid!
Wat is de impact van kleurenblindheid bij kinderen?
Kleurenblindheid is geen handicap. Er worden echter zeer veel kleuren gebruikt op school en tijdens het leerproces. Het is dus uiterst belangrijk om kleurenblindheid vroeg op te sporen en oplossingen te vinden zodat het kind beter bepaalde nuances kan waarnemen.
Het kleurenblinde kind heeft een leven dat gelijkaardig is aan dat van leeftijdsgenoten die kleuren zonder problemen kunnen onderscheiden. Het is tijdens welbepaalde activiteiten dat het kind effectief last krijgt van de kleurenblindheid. Denk maar aan het kiezen van kledingstukken of bij het kiezen van een appel.
Kleurenblindheid heeft niet noodzakelijk een grote impact op het dagelijks leven van mensen, maar deze zichtstoornis kan wel problemen opleveren bij het uitoefenen van bepaalde beroepen. Denk maar aan beroepen waarbij er voorwerpen met verschillende kleuren moeten verwerkt worden of waarbij er kleurencodes aan te pas komen: elektricien, piloot, treinbegeleider, enz.
Hoe behandel je kleurenblindheid bij kinderen?
Kleurenblindheid is een aangeboren aandoening en is geen progressieve ziekte. De visuele functie van de kleurenblinde persoon blijft zijn of haar hele leven onveranderd. Kleurenblindheid kan niet genezen worden, maar er bestaan wel oplossingen om nuances beter waar te nemen. Zo zijn er speciale brillen of contactlenzen die kunnen helpen om kleuren scherper te stellen. In veel gevallen kunnen deze hulpmiddelen de effecten van kleurenblindheid na verloop van tijd bijna volledig corrigeren.
Alles over brillen
3 tips om een kleurenblind kind te helpen
Kleurenblinde kinderen groeien op met hun eigen perceptie van de kleuren. Ze kunnen perfect comfortabel leven met deze aandoening en ondervinden vaak weinig tot geen last in het dagelijkse functioneren. Wil je hen helpen? Dan kan je:
- De school op de hoogte brengen: help je kind tijdens het leerproces door de leerkrachten te informeren over de kleurenblindheid. Indien nodig kan je de aandoening staven met een medisch attest van de oogarts.
- Sorteer zijn of haar kledingstukken per kleur: laat je kind zo zelfstandig mogelijk functioneren en help hem of haar om kledingstukken en persoonlijke spullen per kleur te rangschikken.
- Leer hem of haar om de straat op een andere manier over te steken: een kleurenblind kind heeft moeite om rode en groene lichten te onderscheiden in het verkeer. Om je kind veilig te laten oversteken, leer je hem bijvoorbeeld kijken naar de vorm van het mannetje op de verkeerslichten.
