Rol en morfologie van het hoornvlies

Het hoornvlies is de meest oppervlakkige laag van het oog. Het is het deel van de oogbol dat in direct contact staat met de buitenwereld of met de oogleden als die gesloten zijn. Het is doorzichtig en convex, en werkt als een convergerende optische lens waarmee lichtstralen omgeleid kunnen worden.

1. Anatomie en functie van het hoornvlies 
2. Het hoornvlies, het orgaan waat lichtstralen samenkomen
3. Behandeling van visuele stoornissen en hoornvliespathologieën

Wat is het hoornvlies en wat is zijn doel?

Het hoornvlies speelt een dubbele rol voor onze ogen. Enerzijds vangt het licht op en leidt het om, zodat de stralen ervan naar de lens convergeren, en anderzijds fungeert het door zijn bouw en positie als bescherming tegen de agressies van buitenaf die onze oogbollen kunnen ondergaan.

Anatomie en functie van het hoornvlies

Het hoornvlies is een transparante, elliptische structuur met een gemiddelde dikte van 0.53 mm in het centrum en 0.7 mm aan de randen. Het bestaat uit een reeks verschillende lagen die over elkaar heen gelegd worden.3

Samenstelling van het hoornvlies

Het hoornvlies heeft vijf lagen.

• Het hoornvliesepitheel: Dit is de meest oppervlakkige laag van het hoornvlies. Het vertegenwoordigt ongeveer 10% van de dikte van het hoornvlies. Het epitheel, dat bestaat uit cellen die voortdurend vernieuwd worden, speelt een essentiële rol bij de bescherming van het oog tegen elementen van buitenaf. Het wordt permanent gehydrateerd door het traanvocht.
• Laag van Bowman: Collageenachtig membraan dat het epitheel scheidt van het stroma, waarmee zijn ondergrens samenvloeit.

• Het stroma: De hoofdlaag van het hoornvlies, waarvan het alleen al bijna 90% van het volume uitmaakt. Het is samengesteld uit drie afzonderlijke elementen: collageenlamellen, keratocyten en de grondsubstantie.
• Membraan van Descemet: Membraan van collageen dat het stroma scheidt van het endotheel. Het is sterk en zeer elastisch, en is ondoordringbaar voor water.
• Het endotheel: Een enkele laag cellen die zich niet vernieuwen. Het regelt de hydratatie van het hoornvlies door permanent het waterige vocht, de vloeistof die zich in de voorste oogkamer bevindt (het holle deel tussen het hoornvlies en de iris), "rond te pompen". Het endotheel draagt dus bij tot de goede werking van het hoornvlies en tot het behoud van zijn doorzichtigheid.

Het hoornvlies, het orgaan waar lichtstralen samenkomen

Het hoornvlies speelt een rol bij het omleiden van licht. De kromming ervan maakt het mogelijk dat de lichtstralen convergeren en "door" de voorste oogkamer naar de lens gaan. De lens geeft ze op zijn beurt weer door, ditmaal naar het netvlies, waarop het beeld gevormd wordt.

De vorm van het hoornvlies is dus van cruciaal belang. Als die niet toereikend is, is de convergentie van de stralen niet nauwkeurig en is het zicht niet optimaal. Daarom is het hoornvlies heel vaak verantwoordelijk voor refractieafwijkingen en een operatie om ze blijvend te corrigeren houdt in dat dit deel van de oogbol opnieuw gevormd wordt. Behalve refractieafwijkingen zoals bijziendheid, verziendheid of astigmatisme, kan het hoornvlies ook de plaats zijn van talrijke oogziekten.

Behandeling van visuele stoornissen en hoornvliesaandoeningen

Vele soorten ziekten kunnen het hoornvlies aantasten. Infecties, degeneratieve ziekten of refractieve stoornissen kunnen er invloed op hebben.

Het hoornvlies als aanpassingsvariabele voor het corrigeren van refractiefouten

Hoewel het hoornvlies zelf verantwoordelijk kan zijn voor een visusprobleem door zijn onaangepaste vorm, is dit niet altijd het geval. De lens of de vorm van de oogbol als geheel kan bijvoorbeeld ook de oorzaak van het probleem zijn. Maar het is moeilijk daarop in te grijpen om ze te veranderen. Het hoornvlies wordt direct blootgesteld aan de lucht. Gemakkelijk toegankelijk is het de plaats van chirurgische ingrepen om bijziendheid, astigmatisme, hypermetropie en presbyopie te corrigeren. Door het goed te modelleren, is het mogelijk tekorten in andere organen te compenseren. Zo kan een perfect gezond en functioneel hoornvlies opnieuw gevormd worden om de gebreken van bijvoorbeeld een misvormde lens te compenseren.

Opsporen en genezen van keratoconus

Keratoconus is een degeneratieve ziekte die gekenmerkt wordt door een progressieve verandering in de vorm en dikte van het hoornvlies, dat geleidelijk kegelvormig wordt. Door het verlies van zijn oorspronkelijke kromming is het hoornvlies niet meer in staat de lichtstralen goed te focussen. Dit leidt tot progressief astigmatisme en verschillende symptomen zoals overgevoeligheid voor licht of het waarnemen van meervoudige beelden.
De diagnose wordt in de meeste gevallen tijdens de adolescentie gesteld, en keratoconus heeft geen duidelijk aanwijsbare oorsprong. Hoewel het dragen van standaard zichtcorrectie meestal voldoende is om de effecten van deze aandoening op het gezichtsvermogen te compenseren, kunnen harde lenzen, hoornvliesringen of zelfs een hoornvliestransplantatie worden voorgeschreven.

Keratitis, de meest voorkomende hoornvliesontsteking

Hoewel er veel infecties zijn die het hoornvlies kunnen aantasten, is de meest voorkomende ongetwijfeld keratitis. Deze aandoening wordt vaak in verband gebracht met het onhygiënisch gebruik van contactlenzen, maar kan ook veroorzaakt worden door schokken, beschadiging van het hoornvlies of besmetting door schimmels of bacteriën.
Keratitis manifesteert zich door het verschijnen van een zweer op het oppervlak van het hoornvlies, waarvan de symptomen als volgt zijn

• Oogpijn
• Roodheid
• Wazig zicht
• Overmatig scheuren
• Fotofobie

Keratitis wordt behandeld met antibiotica in de vorm van oogdruppels of oogdruppels die direct in het aangetaste oog worden gespoten.