Oogkanker

Er worden talrijke evenementen georganiseerd om het grote publiek te informeren over de meest voorkomende vormen van kanker: Roze oktober voor borstkanker, Movember voor mannenkanker (prostaat en testikels), Blauwe Mars voor colorectale kanker of Gouden September voor kinderkanker... Zoals elk orgaan kan ook het oog door een tumor aangetast worden. Oogkanker, dat zeldzamer is, krijgt echter minder aandacht van de media. De werkingsmechanismen en de ernst ervan zijn echter dezelfde. Het kennen van de risicofactoren, symptomen en het behandelingsplan voor oogkanker is essentieel om zo snel mogelijk te kunnen opsporen en behandelen. Hier is alles wat je moet weten over oogkanker.

1. Melanoom, lymfoom, HPV, retinoblastoom: wat zijn de oogkankers?

2. Oorzaken en risicofactoren voor oogkanker

3. Symptomen van oogkanker

4. Hoe wordt oogkanker behandeld?

Tumoren van oogkanker

Alle vormen van kanker worden gekenmerkt door de vorming van zogenaamde kwaadaardige gezwellen. Een cel ondergaat een reeks genetische transformaties (mutaties) en vermenigvuldigt zich op een anarchistische en buitensporige manier, tot er een tumor ontstaat. Afhankelijk van de aard van deze eerste cel wordt de kanker een lymfoom, een glioom, een carcinoom, een sarcoom, een melanoom... Parallel daaraan functioneert het natuurlijke zelfvernietigingssysteem dat het begin van celvernieuwing mogelijk maakt niet meer in deze nieuwe cellen. Omdat ze bij het organisme horen, worden ze door het immuunsysteem niet als vreemde lichamen herkend. Ze worden vrijwel onoverwinnelijk voor het lichaam. Zo wordt het aangetaste orgaan gastheer van een aggregaat van cellen met genetische afwijkingen die niet vernietigd kunnen worden en die zich zullen vermenigvuldigen, waardoor het lichaam beschadigd wordt.
Dit verschijnsel beïnvloedt het oog waarschijnlijk op dezelfde manier als andere organen.

Melanoom, lymfoom, HPV, retinoblastoom: wat zijn de oogkankers? 

• De meeste oogkankers bij volwassenen zijn melanomen van de uvea, het vlies dat o.a. het vaatvlies en de iris bevat. Uveaal melanoom ontwikkelt zich uit een pigmentcel van het oog (een melanocyt) die zich in de uvea bevindt. Dit proces komt voor bij conjunctivaal melanoom, dat zeldzamer is.
• Oogcarcinomen tasten de opperhuid van het oog aan. In feite is carcinoom een vorm van kanker die ontstaat in de cellen van de huid, maar ook in de slijmvliezen. Het komt dan ook voor in verschillende structuren van het oog. Een HPV (humaan papillomavirus) infectie kan oculair carcinoom veroorzaken, omdat het de slijmvliezen aantast.
• Er zijn ook oculaire lymfomen die ontstaan uit de mutatie en vermenigvuldiging van witte bloedcellen.
• Orbitale sarcomen zijn kankers die ontstaan in de zachte weefsels van het oog, vooral de spieren.
• Retinoblastoom is een pediatrische vorm van kanker. Het gaat om de cellen van het netvlies.

Oorzaken en risicofactoren voor oogkanker

De incidentie van oogkanker is betrekkelijk laag, waardoor het een niet herkende vorm van kanker is. Het kan iedereen treffen zonder dat er risicofactoren zijn. Er is echter een lijst opgesteld van gedragingen, omstandigheden of blootstellingen aan bepaalde stoffen die het risico op het ontstaan van oogkanker verhogen. Oogkankers komen vaker voor bij:

• mensen met een pathologie die de melanineproductie beïnvloedt (melanosis) of HIV
• Kaukasiërs met licht haar en ogen
• mensen met nevi of nevus (moedervlekken op de huid of de ogen) en/of sproeten
• mensen die kunstmatig bruinen of overmatig aan de zon blootgesteld worden
• Beroepsbeoefenaars die een activiteit uitoefenen waarbij ze blootgesteld worden aan UV-licht (zoals lassers of piloten van luchtvaartmaatschappijen) of giftige chemicaliën

mensen met een familiegeschiedenis van kanker

Symptomen van oogkanker

Vroege opsporing van oogkanker ligt niet erg voor de hand. Door het gebrek aan informatie over deze zeldzame vorm van kanker. Bovendien verschijnen de eerste merkbare signalen als de kanker al voldoende gevestigd is om de visuele functie te belemmeren. Daarom is het belangrijk visuele stoornissen op te sporen die zo snel mogelijk tot een afspraak met een arts moeten leiden. Hoe vroeger met de behandeling wordt begonnen, hoe beter de kansen op herstel.

Hier zijn de tekenen die je niet over het hoofd mag zien:

• bij kinderen kan strabismus een symptoom zijn van retinoblastoom
• bij retinoblastoom kan een witte reflectie in de pupil gezien worden
• een plotselinge vermindering van het gezichtsveld
• lichtflitsen, vliegen, vlekken of schaduwen in een bepaald gebied van het gezichtsveld
• een plotselinge verandering in gezichtsscherpte
• rode en pijnlijke ogen
• plotselinge blindheid
• onwillekeurige oogbewegingen
• een uitpuiling van de ogen
• een verandering in de grootte of vorm van de pupil
• de verschijning van een vlek op de iris

De evolutie van oogkanker: metastase

Bijna een op de drie gevallen van oogkanker ontwikkelt uitzaaiingen, vaak door gebrek aan diagnose en dus vroege behandeling. Metastase ontstaat wanneer kankercellen hun "geboorteplaats" (of primaire tumor) verlaten en naar de rest van het lichaam migreren. Eerst vestigen en koloniseren ze naburige weefsels (oogzenuw, ooglid, traanklier, oogkasbeenderen, enz.), dan kunnen ze via de vaten van het lichaam alle organen bereiken. In 90% van de gevallen van uitgezaaide oogkanker is de lever het orgaan van migratie van de kankercellen.

Is oogkanker dodelijk?

Oogkanker kan uitzaaiingen krijgen en vitale organen bereiken. Een van de effecten van kankercellen is dat ze hun gezonde tegenhangers necrotiseren, waaraan ze zich hechten om nieuwe tumoren te vormen.
Hoe vroeger een oogkanker ontdekt wordt, hoe minder levensbedreigend het is voor zijn 'gastheer'. De gevolgen van oogkanker hebben niet alleen invloed op de optische functies (verstoord door de aanwezigheid van tumoren en de compressie van omringende structuren) maar ook op het hele lichaam, dat door uitzaaiingen kan worden binnengedrongen.

Hoe wordt oogkanker behandeld?

Na de diagnose stelt het medisch team een persoonlijk behandelplan op, gebaseerd op de aard van de kanker en de kenmerken van de patiënt (leeftijd, voorgeschiedenis, reactie op behandeling). De gespecialiseerde artsen zijn oncologen of kankerspecialisten.

Kanker kan behandeld worden door:

• Chirurgie, wanneer de plaats en de grootte van de tumor het toelaten, wordt verwijdering van de kanker overwogen
• Radiotherapie (bestraling), zeer nauwkeurig voor oogkankers en protontherapie genoemd
• chemotherapie, een behandeling met medicijnen om kankercellen in verschillende delen van het lichaam te vernietigen

Enucleatie en exenteratie om oogkanker te behandelen

Enucleatie is het verwijderen van de oogbol en het begin van de oogzenuw. Het is soms het laatste redmiddel als de kanker is teruggekomen of als er geen reactie is op andere therapieën. Als de kanker de oogzenuw al bereikt heeft, kan het medisch team ook besluiten het oog te verwijderen in plaats van toe te staan dat de kanker zich verder verspreidt.
Als de kanker uitgezaaid is naar de botten en de weefsels rond het oog, kan een exenteratie worden uitgevoerd. In dit geval worden behalve de oogbol en de oogzenuw ook een deel van de oogkasbeenderen en de oogleden en oogspieren verwijderd.

Remissie en herstel

Voorzichtigheid is geboden bij het uitroepen van genezing na kanker. In het geval van oogkanker kunnen uitzaaiingen 10 jaar sluimerend blijven. Maar met de geavanceerde behandelingen die nu beschikbaar zijn, regelmatige medische follow-up en een gezonde levensstijl, is het recidief minder dan 5%.